Archiwum kategorii: W Naturze 2000

Zielone inwestycje a ekoturystyka na terenach obszarów Natura 2000

Inne ciekawe, W Naturze 2000

Wielu z potencjalnych inwestorów postrzega zwiększenie obszarów Natura 2000 jako przeszkodę nie do pokonania pod względem realizacji planów inwestycyjnych. W chwili obecnej w Polsce tereny Natura 2000 obejmują ok. 21% powierzchni lądowej kraju.

Zadaniem programu Natura 2000 jest przede wszystkim chronić tereny najcenniejsze przyrodniczo, które monitoruje Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. Lokalna społeczność zamieszkała na terenach objętych programem Natura 2000 może wykorzystać i stworzyć dodatkowe źródło dochodu o charakterze agroturystycznym, a zwłaszcza ekoturystycznym. Bazowanie na lokalnym potencjale, łączenie działalności turystycznej z rolnictwem ekologicznym oraz ochroną środowiska przynosi wymierne korzyści.

Realizacja inwestycji budowlanej na terenie Natura 2000 nie jest niemożliwa. Konserwator przyrody może wymagać przygotowania oceny oddziaływania inwestycji na środowisko i uzyskanie tzw. decyzji środowiskowej, w której organ upoważniony do jej wydania (wójt, burmistrz, prezydent miasta) potwierdzi jako legalne realizowanie inwestycji w danej lokalizacji oraz czy dana inwestycja nie pogorszy stanu przyrody w strefie chronionej. Zielona inwestycja budowlana z pewnością nie będzie budzić wątpliwości. Ponadto budowa domu jednorodzinnego lub gospodarstwa agro- lub ekoturystycznego ma wysokie szanse na pozytywną ocenę.

– Natura 2000 nie zagraża inwestowaniu, można wręcz powiedzieć, że stwarza wiele alternatywnych możliwości – mówi Anna Macina specjalista ds. marketingu firmy ARCHETON Sp. o.o. – Bioróżnorodność terenu inwestycyjnego to już nie wada, a w wielu przypadkach zaleta, która również pozwala na zastosowanie nowoczesnych technologii w budownictwie, jak choćby technologia szkieletu prefabrykowanego, lekka konstrukcyjnie i energooszczędna. Poza tym jako jedyne biuro projektowe stworzyliśmy Kolekcję Natura, dedykowaną szczególnym warunkom inwestycyjnym, co może ułatwić spełnienie warunków stawianych budynkom jednorodzinnym w obszarach objętych ochroną. Specjalnym elementem tej kolekcji są domy w technologii bala drewnianego.

Rejony cenne przyrodniczo to nasze eko-dziedzictwo, które przyciąga coraz większą rzeszę turystów do ostoi, dolin, fortów i łęgów. Przykładów jest wiele, jednak na szczególną uwagę zasługuje Europejska Wieś Bociania w Pentowie, która stanowi część Podlaskiego Szlaku Bocianiego, będąca przykładem markowego produktu ekoturystycznego. Wieś w ciągu roku odwiedza 8-10 tysięcy osób. Natura 2000 to szansa na ożywienie terenów, na których nie istnieje żadna infrastruktura turystyczna lub znajduje się ona niskim poziomie.

Budownictwo ekologiczne i energooszczędne, przyjazne dla środowiska nawiązujące do stylizacji regionalnych doskonale komponuje się z naturalnym krajobrazem przyrodniczym. Dla władz samorządowych jest to również szansa dla promocji miejsca czy też regionu. Coraz bardziej popularne jest stosowanie przez administrację lokalną marketingu terytorialnego, promowanie całych regionów, miejscowości, lokalnych produktów, usług, wydarzeń. Jednak zawsze w przypadku terenów Natura 2000 interes środowiska naturalnego jest nadrzędny. Ruch turystyczny na takim obszarze nie może w żaden sposób zagrażać ptactwu i jego naturalnym siedliskom. Przykładem aktywnego wypoczynku w gospodarstwie agro- lub ekoturystycznym znajdującym się w rejonie objętym ochroną mogą być całodniowe wędrówki, obserwowanie ptaków, łowienie ryb, zbieranie leśnych owoców, grzybobranie, pływanie łódką, jazda konna, udział w codziennej pracy gospodarstwa itp. Możliwe są też warsztaty ekologiczne dla dzieci i młodzieży szkolnej. Lekcja na łonie przyrody jest zawsze atrakcyjniejsza od tej w szkolnej ławie, co tym samym podnosi walory edukacyjne obszaru objętego ochroną.

 

Niebezpieczeństwo dla Natury 2000 – Sejm i Senat niszczą przepisy ustawy o ochronie przyrody

Aktualności, W Naturze 2000

W ramach procedowania w Sejmie i w Senacie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy 2162), mającego na celu [zgodnie z zapisami uzasadnienia do ustawy] implementację postanowienia dyrektywy 2010/75/UE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie emisji przemysłowych (zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola) (Dz. Urz. UE L 334 z 17.12.2010, str. 17), zmieniana jest też ustawa o ochronie przyrody i to miejscami w zakresie, który nie ma nic wspólnego z głównym celem zmian w POŚ.

 

Niekorzystne – osłabiające moc ustawy o ochronie przyrody – są 2 zmiany:

(1) zmiana ust. 1 z art. 37 – wprowadzona projektem rządowym, a przyjęta przez Sejm 10 VI 2014 r. – polegająca na wprowadzeniu uznaniowości co do obowiązku regionalnego dyrektora ochrony środowiska (a na obszarach morskich – dyrektora właściwego urzędu morskiego) wydawania decyzji nakazującej wstrzymanie działań i przywrócenie stanu poprzedniego w przypadku, gdy działania mogące znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000 lub obszaru znajdującego się na liście, o której mowa w art. 27 ust. 3 pkt 1, zostały podjęte bez uzyskania zezwolenia, o którym mowa w art. 34, lub uzgodnienia lub decyzji, o których mowa w art. 35a.

Zamiast dotychczasowego bezwzględnego nakazu wydawania takich decyzji w celu likwidowania samowoli obecnie – poprzez wprowadzenie zapisu „w razie potrzeby” – decyzje te będą wydawane „po uważaniu”.

(2) zmiana w ust. 2 z art. 37 – wprowadzona poprzez niespodziewaną poprawkę, którą Senat przegłosował 3 VII br. – polegająca na wprowadzeniu „zielonego światła” dla inwestycji celu publicznego mimo, że działania na obszarze Natura 2000 z nimi związane zostały podjęte sprzecznie z ustaleniami planu zadań ochronnych lub planu ochrony.

Zamiast dotychczasowego bezwzględnego nakazu wydawania w takich przypadkach przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska (a na obszarach morskich – dyrektora właściwego urzędu morskiego) decyzji nakazującej wstrzymanie działań i przywrócenie stanu poprzedniego, obecnie dla „inwestycji celu publicznego” ten nakaz nie będzie obowiązywał. Jest to niezgodne z zapisami Dyrektywy siedliskowej. Gdyby ta możliwość odstąpienia od wydania decyzji dotyczyła „działań wynikających z koniecznych wymogów nadrzędnego interesu publicznego w przypadku braku rozwiązań alternatywnych” zmiana nie byłaby aż tak bulwersująca, wymagałaby jednak wprowadzenia uzupełnienia – nakazu realizacji działań kompensacyjnych. A tak, wprowadzono do ustawy bardzo nieprecyzyjny i niebezpieczny zapis.

Dziwi bardzo, że obecny na posiedzeniu komisji senackich gdy głosowano tą poprawkę przedstawiciel Ministerstwa Środowiska nie zgłosił do niej zastrzeżeń.

 

Tym sposobem, a więc tylnym drzwiami i bez rozgłosu, dokonuje się zmian o fundamentalnym znaczeniu dla ochrony walorów przyrodniczych obszarów Natura 2000 i realizacji celów ochrony w ramach sieci Natura 2000.

Ustawa po poprawkach Senatu będzie jeszcze głosowana przez Sejm, najprawdopodobniej na posiedzeniu 9-11 lipca br. Te niekorzystne dla przyrody zapisy powinny zostać odrzucone.

(BW)

Wyniki badania socjologicznego „Młodzież a Natura 2000”

W Naturze 2000, W projekcie

 

Instytut na rzecz Ekorozwoju prezentuje wyniki badania socjologicznego poziomu świadomości ekologicznej gimnazjalistów „Młodzież a Natura 2000”, przeprowadzonego  w ramach projektu „Szerokie wody Natury 2000”.

 

KOMUNIKAT Z BADANIA

Zespół Instytutu na rzecz Ekorozwoju prowadzi systematyczne badania nad świadomością ekologiczną społeczeństwa polskiego – pierwsze miały miejsce w 1992 roku, a ostatnie – w 2009 roku. Kwestionariusz ankiety ulegał przez te lata łagodnym przeobrażeniom, co pozwalało łączyć śledzenie dynamiki zmian z otwartością na nowe wyzwania problemowe. Takim wyzwaniem jest próba wyłonienia poglądów młodzieży, które w standardowych badaniach nad świadomością ekologiczną – jako zespołu informacji i przekonań na temat środowiska przyrodniczego oraz postrzegania związków między jego stanem a jakością życia – nikną lub nie są w pełni eksponowane.

CEL I METODA BADAWCZA

Badanie nosi tytuł „Młodzież a Natura 2000”, a jego celem było poznanie opinii uczniów szkół gimnazjalnych na temat ochrony środowiska i przyrody, ze szczególnym uwzględnieniem kwestii funkcjonowania w Polsce Europejskiej sieci obszarów chronionych Natura 2000. Warto podkreślić, że badanie nie miało służyć weryfikowaniu wiedzy szkolnej; w swych założeniach było próbą wydobycia indywidualnego stosunku uczniów do proekologicznych zachowań i postaw wobec przyrody, jako cennego waloru kraju, regionu, okolicy zamieszkania.

Zbiorowość badania stanowiły publiczne i prywatne dzienne gimnazja dla młodzieży z obszaru całego kraju. Wylosowano 27 gimnazjów publicznych oraz 3 gimnazja niepubliczne z uprawnieniami szkół publicznych. W wylosowanym do badania oddziale danej klasy przeprowadzano badanie audytoryjne uczniów.

WYNIKI BADANIA

Wiedza na temat obszarów Natura 2000 jest wciąż niewielka wśród badanych gimnazjalistów. Zdecydowana większość badanych uczniów (84%) nigdy nie słyszała o obszarach Natura 2000. Tylko co dziesiąty badany słyszał o takim obszarze w Polsce, a co dwudziesty ankietowany słyszał o obszarze Natura 2000 w swojej okolicy.

Jako główne źródła informacji na temat Natury 2000 respondenci wymieniają media (42%) oraz szkołę (42%). Ponad ⅓ respondentów (38%) dowiedziała się natomiast o Naturze 2000 z Internetu. Pokazuje to, które kanały informacyjne są najskuteczniejsze, jeśli chodzi o informowanie na ten temat. Warto podkreślić, że jednym z głównych kanałów informacyjnych jest dla badanych gimnazjalistów szkoła i nauczyciele.

Prawie co drugi badany jest zdania, że w szkole, do której uczęszcza, mówi się dużo na temat przyrody/ochrony środowiska. Ponad połowa uważa też, że ich szkoła podejmuje wiele działań na rzecz przyrody. Warto podkreślić, iż spora część respondentów nie miała zdania na ten temat.

Badana młodzież przejawia zainteresowania przyrodą głównie poprzez oglądanie filmów o tematyce przyrodniczej – zadeklarowało to blisko ⅔ badanych, z czego co czwarta osoba ogląda je kilka razy w tygodniu oraz bezpośrednio, chodząc na spacery oraz wycieczki – blisko ¼ badanych robi to kilka razy w tygodniu. Rozmowy ze znajomymi, poszukiwanie informacji w Internecie czy też czytanie książek o tematyce przyrodniczej są rzadziej praktykowane, większy jest też odsetek tych, którzy deklarują, że nigdy nie podejmują takich działań.

61% badanych gimnazjalistów nie zna żadnej organizacji ekologicznej, zaś co 5 respondent był w stanie wymienić konkretne nazwy, przy czym im wyższa średnia ocen respondenta, tym większa jest jego znajomość organizacji ekologicznych.

Podejmowanie indywidualnych działań na rzecz ochrony środowiska zdeklarowała nieco ponad połowa ankietowanych uczniów (55%). Dziewczyny są bardziej aktywne w tym zakresie niż chłopcy, co może wynikać z ich większego zainteresowania kwestiami przyrody i ochrony środowiska.

Najbardziej popularnym działaniem jest sprzątanie śmieci, najczęściej w ramach akcji typu Sprzątanie Świata lub Dzień Ziemi. Co czwarta osoba przyznała, iż segreguje śmieci. Inne działania np. oszczędzanie energii/wody, używanie toreb wielokrotnego użytku czy też dokarmianie zwierząt wymieniane były przez pojedyncze osoby, co może wskazywać na to, iż respondenci raczej nie wiążą tego typu działania z ochroną środowiska.

Najczęstsze wymieniane zachowania proekologiczne:

  • w ponad połowie domów bierze się na zakupy torby wielokrotnego użytku;
  • w co drugim domu używane są żarówki energooszczędne;
  • prawie połowa respondentów segreguje w swoich domach śmieci;
  • prawie połowa badanych wyłącza nieużywany sprzęt elektroniczny;
  • ponad ⅓ badanych gimnazjalistów dba o wyrzucanie baterii do specjalnych pojemników;
  • ponad ⅓ ankietowanych deklaruje oszczędzanie wody.

WNIOSKI

Wyniki wskazują na znaczącą rolę szkoły w kształtowaniu świadomości ekologicznej młodych Polaków. Szkoła nie jest jednak jedynym czynnikiem wpływającym na tę świadomość – dużą rolę odgrywa tutaj telewizja, czyli medium promujące bierny odbiór informacji, pozbawione możliwości kształtowania i pogłębiania umiejętności myślenia naukowego, tak istotnej w naukach przyrodniczych.

Świadomość ekologiczna gimnazjalistów oparta jest głownie o wiedzę a nie wynika z podejmowania konkretnych działań. Niektóre z wyników badania wskazują na oderwanie rzeczywistości szkolnej, od świata codziennego gimnazjalistów, od ich zainteresowań osobistych, związanych z otaczającym ich środowiskiem i działaniami na rzecz jego ochrony. Gimnazjaliści nie identyfikują się z działaniami, w których uczestniczą na terenie szkoły, są w nich raczej uczestnikami a nie ich współtwórcami czy współorganizatorami.

 

Pełny raport do pobrania w wersji PDF >>>

Międzynarodowy Dzień Ptaków

Inne ciekawe, W Naturze 2000

Pierwsze dni kwietnia to ważne dni dla ochrony ptaków. W dniu 1 kwietnia obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Ptaków. Święto zostało ustanowione w 1906 r. podczas ratyfikacji Konwencji o ochronie ptaków pożytecznych dla rolnictwa z 19 marca 1902 r., a inicjatorem obchodów była międzynarodową federacja organizacji ochrony ptaków i przyrody BirdLife International. Polska stroną Konwencji jest od roku 1932. Natomiast 2 kwietnia przypada rocznica wprowadzenia w życie w Unii Europejskiej Dyrektywy w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (79/409/EWG), w tym roku już trzydziesta druga.

Obchodzenie Międzynarodowego Dnia Ptaków ma na celu przybliżanie i propagowanie idei ochrony ptaków, a także ma uzmysławiać nam, że stan i liczebność ptasich populacji to barometr ogólnego stanu przyrody naszej planety. Dzień ten ma zwrócić uwagę na niebezpieczeństwa zagrażające ptakom na całym świecie i zachęcić ludzi do pomocy w ochronie tych zwierząt oraz siedlisk, w których one żyją.

W tym dniu warto przyjrzeć się liście zagrożonych gatunków ptaków w Polsce. Jednym z nich jest największy europejski ptak grzebiący – głuszec. Gatunek ten od 1995 roku objęty jest w kraju ścisłą ochroną, wpisany został do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt, zaś ostoje głuszców obejmuje Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000. W polskich lasach w odosobnionych lokalnych populacjach żyje dziś zaledwie 550-750 osobników tego gatunku. Najwięcej tych ptaków gnieździ się w Beskidzie Śląskim i Żywieckim, a także w Gorcach i Tatrach. Zanika populacja głuszca w Sudetach i Borach Dolnośląskich, na nizinach występują jedynie w Puszczy Augustowskiej oraz na Lubelszczyźnie.

Do głównych zagrożeń dla głuszców należy niewłaściwa gospodarka leśna obejmująca fragmentację lasów i ich przesuszanie, wyrąb starodrzewi, wprowadzanie monokultur leśnych, a także niepokojenie przez ludzi, w tym kłusownictwo i polowania.

Wspomniana Dyrektywa UE została przyjęta w 1979 r. w celu ochrony wszystkich gatunków ptaków dziko żyjących i ich najważniejszych siedlisk na obszarze całej Unii Europejskiej. Położyła kres praktykom takim jak hodowla i handel występującym naturalnie dzikimi ptakami, bądź określonym metodom zabijania ptaków, a także wprowadziła prawny mechanizm regulacji innych czynności, na przykład polowań.

W tych dniach kwietniowych ornitolodzy przypominają o wadze ochrony ptaków, podejmują różne kampanie edukacyjne, zachęcają do włączania się do obserwacji ptaków i ich zachowań oraz do działań na rzecz ich ochrony. Rzesze miłośników ptaków są na świecie ogromne, żadna inna grupa zwierząt czy roślin nie doczekała się podobnych.

Warto również wiedzieć, że 11 kwietnia br. w teren wyruszyli w Polsce obserwatorzy, by liczyć ptaki w ramach programu Monitoring Pospolitych Ptaków Lęgowych (MPPL). Będzie to już dwunasty rok tego monitoringu, w którym biorą udział zarówno profesjonalni ornitolodzy, jak i doświadczeni obserwatorzy ptaków amatorzy. Obserwacje te z roku na rok dostarczają coraz to lepszych i dokładniejszych danych. Od kilku lat Program MPPL stanowi część Państwowego Monitoringu Środowiska koordynowanego przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska.

Kolejne ważne dla ptaków dni będą w połowie maja, gdy obchodzony będzie Światowy dzień ptaków migrujących.

80% Europejczyków nigdy nie słyszało o Naturze 2000?

W Naturze 2000

Wyniki ostatniego Eurobarometru nt. świadomości Europejczyków odnośnie różnorodności biologicznej, a w tym sieci Natura 2000 wskazują na ogromne braki w wiedzy w tym zakresie. Wiedza Polaków na tle wiedzy obywateli innych państw UE nie jest najgorsza, ale nie jest to poziom zadowalający.

Wśród licznych celów jakie stawia sobie Unia Europejska znajduje się również ochrona różnorodności biologicznej{{1}}.
W związku z ogłoszeniem przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych roku 2010 Międzynarodowym Rokiem Różnorodności Biologicznej, Dyrekcja Generalna ds. Środowiska Komisji Europejskiej zleciła przeprowadzenie badania na temat stosunku obywateli UE do zagadnienia różnorodności biologicznej, a w tym do Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000. Badanie przeprowadzone zostało w 27 krajach członkowskich UE metodą telefonicznych sondaży, w niektórych państwach uzupełnionych wywiadami bezpośrednimi. W każdym z krajów zebrano opinie ok. tysiąca obywateli w wieku 15 i więcej lat.

Podstawowym elementem europejskiej polityki w zakresie ochrony różnorodności biologicznej jest rozbudowa Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000. Dlatego też kwestia stosunku obywateli do Natury 2000 stanowiła istotny punkt przeprowadzonego badania socjologicznego. Niestety, rezultaty są dalekie od oczekiwanych…

Wyniki przeprowadzonego w lutym 2010 r. badania pokazują{{2}}, że mimo iż europejska sieć obszarów Natura 2000 obejmuje obecnie już 17% powierzchni UE, większość mieszkańców Wspólnoty nie przypomina sobie, żeby kiedykolwiek słyszała jej nazwę! 80% badanych z niczym nie kojarzy hasła Natura 2000.
Co więcej, ci, którym nazwa ta jest znana, niekoniecznie potrafią skojarzyć ją właściwie. Jedynie 8% respondentów przyznało, że słyszało o Naturze 2000 i wie, co ta nazwa oznacza.

Poziom świadomości na ten temat różnił się znacznie w zależności od państwa,
z którego pochodziły osoby badane. Odsetek osób, które nigdy nie słyszały o Naturze 2000 wahał się od 19% w Finlandii do aż 97% w Irlandii i Wielkiej Brytanii. Najwięcej osób świadomych czym dokładnie jest Natura 2000 znalazło się w Finlandii (41%) i Bułgarii (38%). Wśród krajów, w których ponad połowa obywateli słyszała o Naturze 2000 znalazły się Estonia (59%), Słowenia (55%), Grecja (53%) i Polska (51%). Jednak niemal we wszystkich krajach, za wyjątkiem Finlandii i Bułgarii, więcej jest osób, które jedynie słyszały o Naturze 2000 niż takich, które potrafiłyby wyjaśnić, do czego odnosi się to pojęcie. Najniższy poziom świadomości na temat Natury 2000 mają Anglicy, Irlandczycy i Włosi, z których właściwie nikt nie potrafił powiedzieć co oznacza Natura 2000, a tylko 5% w ogóle słyszała taką nazwę.

Wyniki badania praktycznie nie różniły się od tych uzyskanych w roku 2007.
W dziewięciu krajach nieznacznie zwiększył się odsetek osób, które słyszały
o Naturze 2000 – największy wzrost świadomości w tej kwestii można było zaobserwować w Grecji (o 14%) i na Malcie (o 13%). Co ciekawe, w Bułgarii,
w ciągu ostatnich trzech lat zmniejszyła się liczba osób świadomych czym jest Natura 2000 (z 80% w 2007 roku do 72% w 2010). Prawdopodobnie wynika to z tego, że w lutym 2007 rząd Bułgarii został posądzony o wykluczenie z listy kandydatów do Natury 2000 ponad połowy proponowanych przez naukowców obszarów chronionych ze względu na interesy inwestorów, co zostało znacznie nagłośnione przez media.

Warto zwrócić uwagę na to, jaką zdaniem Europejczyków rolę odgrywają obszary chronione. Większość respondentów (53%) uważa, że najważniejsza jest ochrona zagrożonych gatunków roślin i zwierząt. Krajami, które najmocniej poparły ten punkt widzenia były Luksemburg i Niemcy. W następnej kolejności wymienia się zapobieganie niszczeniu cennych obszarów wodnych i lądowych (43%), najbardziej znaczące dla Finlandii i Wielkiej Brytanii, oraz ochronę roli przyrody w zapewnianiu dostępu do czystej wody i powietrza (38%), na które naciskają szczególnie Węgrzy i Litwini. Hiszpanie i Słoweńcy wskazywali przede wszystkim na promocję przyjaznego środowisku użytkowania ziemi (24% całej UE). Jedynie 11% badanych wskazało na turystykę przyjazną środowisku i rekreację, i byli to głównie obywatele Niemiec, Belgii i Irlandii.

Jeśli chodzi o wpływ rozwoju gospodarczego na obszary chronione, Europejczycy zgodnie opowiedzieli się przeciwko bezwzględnej przewadze inwestycji gospodarczych nad ochroną przyrody –jedynie 6% ankietowanych, głównie z Belgii, Czech, Luksemburga i Cypru dawało prymat inwestycjom. Niemal połowa respondentów (48%) uznała, że rozwój gospodarczy skutkujący zniszczeniem obszarów chronionej przyrody powinien być zabroniony, w tym większość Słoweńców, Włochów i Greków. Niewiele mniej osób (41%) przyjęło bardziej stonowane stanowisko, twierdząc, że inwestycje na obszarach chronionych powinny być dopuszczalne pod warunkiem, że służą interesom publicznym, a szkody dla natury zostaną w pełni zrekompensowane. Opinia ta była najbardziej popularna w Holandii, wyraziła ją także ponad połowa Niemców i Duńczyków.

Gdzie w tym wszystkim znajduje się Polska? Większość Polaków (51%) kojarzy nazwę Natura 2000, chociaż tylko 23% potrafi prawidłowo wytłumaczyć jej znaczenie. Jeśli porówna się ten wynik z rokiem 2007, to można zobaczyć, że liczba świadomych Polaków wzrosła o 7%! Ponad połowa (51%) naszych rodaków uważa, że jednym z dwóch najważniejszych zadań obszarów chronionych jest ochrona zagrożonych gatunków roślin i zwierząt. Na drugim miejscu znalazła się rola przyrody w zapewnianiu dostępu do czystej wody i powietrza (44%), a na trzecim powstrzymanie destrukcji obszarów cennych przyrodniczo (38%). Znacznie mniej istotna okazała się promocja przyjaznego przyrodzie użytkowania ziemi (24%), a na samym końcu uplasowała się turystyka przyjazna środowisku i rekreacja (10%). Jeśli chodzi o wpływ rozwoju gospodarczego na obszary chronione, 39% Polaków uważa, że inwestycje szkodzące ochronie przyrody powinny być zakazane, 46% dopuszcza takie inwestycje pod warunkiem pełnej rekompensaty dla przyrody, a 8% przyznaje pierwszeństwo gospodarce.

Warto przypomnieć, że w badaniach poziomu świadomości ekologicznej Polaków przeprowadzonych przez Instytut na rzecz Ekorozwoju w latach 2008 i 2009{{3}}, średnio jedna trzecia respondentów wykazała prawidłowe zrozumienie pojęcia „Natura 2000”. W 2009 r. 19,8% badanych skojarzyło nazwę „Natura 2000” z terenem chronionym (0,9% więcej niż w roku poprzednim), a 14,6% z najwyższymi walorami przyrodniczymi Europy (w tym przypadku zanotowano spadek o 1,2% w stosunku do roku poprzedniego). Co ciekawe, mimo głośnego i długotrwałego konfliktu wywołanego planami budowy obwodnicy Augustowa na terenach chronionych, w latach 2008-2009 odsetek osób kojarzących „Naturę 2000” z konfliktami społecznymi i ograniczeniami dla rozwoju gospodarki nie dochodził do 2%.

Mimo że na tle całej Unii Europejskiej Polacy zajmują całkiem dobrą pozycję jeśli chodzi o świadomość w zakresie istnienia i znaczenia Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000, nie ulega wątpliwości, że należy kontynuować działania promocyjne i edukacyjne na ten temat. Pomóc w tym może wymiana doświadczeń i dobrych praktyk, nie tylko w kraju, ale i na arenie międzynarodowej. Dyskusje pomiędzy różnymi aktorami związanymi z siecią Natura 2000, zarówno tymi zajmującymi się ochroną przyrody, jak i tymi, którym ta ochrona może stać na przeszkodzie w realizacji zamierzeń, mogą zaowocować wypracowaniem wspólnej ścieżki działania i osiągnięciem obopólnych korzyści.

AG, InE


[[1]] Jako że plan zatrzymania procesu utraty różnorodności biologicznej do roku 2010 nie przyniósł oczekiwanych rezultatów, Komisja Europejska uznała, że trzeba budować długoterminową (w perspektywie roku 2050) unijną wizję dotyczącą różnorodności biologicznej. W ramach prac nad jej tworzeniem Komisja zaproponowała nowe cele odnośnie powstrzymywania utraty różnorodności biologicznej oraz funkcji ekosystemów w perspektywie do 2020 r. Przedstawione warianty wizji średniookresowej różnią się stopniem ambicji co do skali możliwej ich realizacji. Komunikat Komisji w tej sprawie: http://ec.europa.eu/environment/nature/biodiversity/policy/pdf/pl_act.pdf. Więcej informacji nt. polityki UE w zakresie ograniczania strat w różnorodności biologicznej dostępnych jest na stronie Komisji Europejskiej: http://ec.europa.eu/environment/nature/biodiversity/comm2006/index_en.htm [[1]]

[[2]] Raport pt. “Attitudes of Europeans towards the issue of biodiversity. Analytical report, Wave 2” opublikowany w marcu 2010 r. dostępny jest pod adresem: http://ec.europa.eu/public_opinion/flash/fl_290_en.pdf, a jego streszczenie pod adresem: http://ec.europa.eu/public_opinion/flash/fl_290_sum_en.pdf [[2]]

[[3]] Raporty z badań przeprowadzonych przez InE w latach 2008 i 2009 dostępne są na stronie internetowej Instytutu: http://www.ine-isd.org.pl/lang/pl/page/raporty/id/40/ [[3]]

UE: Nowe wytyczne dot. zrównoważonego użytkowania gruntów na obszarach Natura 2000

W Naturze 2000

mala fotkaOd momentu wejścia Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. i rozpoczęcia procesu wdrożenia unijnego prawodawstwa do naszego systemu prawnego Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 w wielu kręgach postrzegana była jako potencjalne zarzewie konfliktów społecznych czy wręcz ograniczenie rozwojowe. Kluczową kwestię równowagi między ochroną przyrody a rozwojem gospodarczym i użytkowaniem gruntów precyzyjnie reguluje jednak Dyrektywa Rady Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej o ochronie siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory z dnia 21 maja 1992 r. (92/43/EWG), czyli tzw. dyrektywa „siedliskowa”. Artykuł 6 tego dokumentu opisuje ogólne zasady zarządzania obszarami Natura 2000, w tym procedury zatwierdzania planów i projektów, które mogą mieć znaczący negatywny wpływ na te obszary. Dodatkowo Komisja Europejska opracowuje wytyczne dla władz i przedsiębiorstw lokalnych dotyczące stosowania tych przepisów w praktyce – w odniesieniu do poszczególnych zapisów dyrektywy, jak również dla konkretnych sektorów. Pierwsze z nich obejmują branżę energii wiatrowej i przemysł wydobywczy niezwiązany z produkcją energii.

Realizowanie inwestycji, nawet o dużych rozmiarach, a co za tym idzie – rozwój gospodarczy regionu, nie jest na obszarach Natura 2000 z góry wykluczony. Istotą sieci Natura 2000 jest ochrona tych terenów przed zmianami, które mogłyby zagrozić bytowaniu określonych siedlisk i gatunków. Dlatego decyzja o budowie elektrowni wiatrowej musi być zawsze podejmowana po rozpatrzeniu indywidualnego przypadku. Przygotowane wytyczne wskazują zatem na dobre praktyki w zakresie oceny wpływu na środowisko i wzmacniają rolę strategicznego planowania przestrzennego, m.in. poprzez zalecenie sporządzania map obszarów zagrożonych.

Również w odniesieniu do działań wydobywczych autorzy wytycznych zalecają sporządzanie map – w tym przypadku szczegółowych map zasobów mineralnych. Nałożenie takich map na mapy obszarów Natura 2000 pozwoli wytypować potencjalnie konfliktowe tereny i obszary o zwiększonym ryzyku. Dokument Komisji zawiera także ocenę potencjalnego wpływu inwestycji wydobywczych niezwiązanych z produkcją energii na bioróżnorodność oraz sposoby zapobiegania negatywnym skutkom realizacji tych inwestycji dla integralności obszaru Natura 2000. Oprócz tego wytyczne zajmują się kwestią wydobycia na obszarach morskich.

Wytyczne są do pobrania ze strony Komisji Europejskiej:

Więcej w Magazynie Dyrekcji Generalnej ds. Środowiska „Przyroda dla Europejczyków” nr 41/2011:
http://ec.europa.eu/environment/news/efe/pdf/PL-EFE41-101201.pdf

Rozszerzono listę obszarów „ptasich” Natura 2000 w Polsce

W Naturze 2000

mala fotkaW dniu 4 lutego 2011 r. opublikowano Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 stycznia 2011 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony (OSO) ptaków [Dz. U. nr 25 z 2011 r., poz. 133]. Jest to już czwarte rozporządzenie w tej sprawie – poprzednie były wydawane w latach 2004, 2007, 2008.

 

Na mocy tego nowego rozporządzenia lista obszarów „ptasich” Natura 2000 w Polsce została rozszerzona – w miejsce dotychczasowych 141 obszarów mamy teraz 144 obszary specjalnej ochrony ptaków o łącznej powierzchni 55 711,7 km2.

Wyznaczono 3 nowe OSO: Góry Izerskie PLB020009, Sudety Wałbrzysko-Kamiennogórskie PLB020010, Bagno Pulwy PLB140015, oraz powiększono jeden wcześniej wyznaczony obszar – Ostoję Warmińską PLB280015. Ponadto dokonano zmiany granic dwóch obszarów w województwie zachodniopomorskim – OSO Zatoka Pomorska PLB990003 i OSO Delta Świny PLB320002 – nie zmieniając łącznej powierzchni jaką zajmowały te oba obszary.

Obecne poszerzenie listy obszarów „ptasich” wynikało z potrzeby kompensacji strat, jakie zostały poniesione w niektórych dotychczasowych obszarach OSO na skutek realizacji inwestycji drogowych lub działań związanych ze zmianą sposobu użytkowania gruntów. Nowo powołane obszary zostały wyznaczone w celu zachowania właściwego stanu ochrony przede wszystkim takich gatunków ptaków jak: cietrzew, sóweczka, włochatka, derkacz, bocian biały, orlik krzykliwy.

Ponadto w drodze tego rozporządzenia dokonano kilku zmian technicznych, które mają ułatwić zarządzanie obszarami specjalnej ochrony ptaków, a które polegają przede wszystkim na ścisłym określeniu i rozdzieleniu powierzchni lądowej i powierzchni morskiej w obrębie wyznaczonych obszarów oraz powierzchni wchodzących w zasięg parków narodowych, z uwagi na to iż inne podmioty prawne zarządzają tego typu obszarami.

W wyniku rozporządzenia nastąpiły także zmiany w nazewnictwie niektórych obszarów, poprzez ujednolicenie nazw podawanych na mapach i w tekście rozporządzenia.


Źródło:
http://www.gdos.gov.pl/News/view/2464/Nowe_obszary_specjalnej_ochrony_ptakow_Natura_2000

Konsultacje: Co dalej z dofinansowywaniem Natury 2000 przez Unię Europejską?

W Naturze 2000

Pozostało już tylko 10 dni na wzięcie udziału w konsultacjach, w ramach których Komisja Europejska zbiera opinie obywateli, organizacji i instytucji ze wszystkich państw członkowskich Unii w sprawie dalszego wspierania Natury 2000 ze środków UE.

Komisja Europejska ogłosiła konsultacje publiczne w końcu listopada ubiegłego roku i tak jak to często bywa trwają one prawie
3 miesiące – kończą się 17 lutego br.

Ogłoszenie o konsultacjach dostępne jest pod adresem: http://ec.europa.eu/environment/consultations/natura2000_en.htm.

Wyniki konsultacji będą wykorzystywane przy opracowywaniu propozycji nowych rozwiązań prawnych nt. finansowania Natury 2000 po roku 2013, które Komisja Europejska ma przedstawić w połowie bieżącego roku, a które mają zastąpić rozwiązania prawne przyjęte w Komunikacie Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego z 2004 r. pt. „Finansowanie Natury 2000” {SEC(2004)770} {SEC(2004)771}.

W konsultacjach może wziąć udział każdy i wyrazić opinię w imieniu swoim, swojej organizacji, czy instytucji. Przygotowane zostały specjalne kwestionariusze (dostępne poprzez powyżej wspomniane ogłoszenie), odmienne dla każdej z tych trzech kategorii uczestników konsultacji. Komisja Europejska przedstawiła swoje wariantowe propozycje w formie wielu pytań i oczekuje opinii, które z tych propozycji są najodpowiedniejsze oraz informacji jak oceniane są dotychczasowe doświadczenia nt. finansowania Natury 2000. Konsultacje prowadzone są w języku angielskim.

Duże, znaczące organizacje ekologiczne działające na forum unijnym są zdania, że Natura 2000 powinna być w dalszym ciągu i w dużym stopniu wspierana finansowo z budżetu UE i to wspierano poprzez różne fundusze. Efektywność wsparcia zapewni jedynie wspieranie Natury 2000 zarówno poprzez fundusze Wspólnej Polityki Rolnej, jak i poprzez fundusze regionalne i specjalnie dedykowany Naturze 2000 fundusz. Z perspektywy polskiej takie podejście wydaje się również najkorzystniejsze.

Poszerzenie sieci Natura 2000 – długo oczekiwana decyzja Komisji Europejskiej

W Naturze 2000

W dniu 10 stycznia Janez Potočnik, unijny Komisarz ds. środowiska ogłosił podjęcie przez Komisję Europejską decyzji o rozszerzeniu Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 o kolejne tzw. „siedliskowe” obszary Natura 2000 w obrębie 6 z 9 obszarów biogeograficznych UE (alpejskiego, atlantyckiego, borealnego, kontynentalnego, panońskiego i śródziemnomorskiego), położone na terenie piętnastu państw członkowskich Unii Europejskiej, w tym Polski. Dodano 739 nowych obszarów, które Komisja Europejska uznała oficjalnie za „tereny mające znaczenie dla Wspólnoty” – ich łączna powierzchnia równa jest prawie 27 tys. kilometrów kwadratowych. Ponad połowa to obszary morskie (ponad 17,5 tys. km²), głównie we Francji, w Danii i w Hiszpanii. Duża część dodanych obszarów to obszary z Polski – 459 nowych obszarów o powierzchni 8,9 tys. km², w tym szereg ważnych jezior i dolin rzecznych oraz lasów. W ramach tej decyzji zmieniono też zasięg wielu wcześniej zatwierdzonych obszarów (powiększono lub zmniejszono) – dotyczy to m.in. Polski (77 obszarów).

W wyniku tej decyzji mamy więc obecnie na terenie Polski 823 specjalne obszary ochrony siedlisk (obszary „siedliskowe”) zatwierdzone decyzją Komisji Europejskiej – obejmują one łącznie ok. 11% powierzchni lądowej Polski. Ponadto w obrębie sieci Natura 2000 w Polsce znajduje się 141 obszarów specjalnej ochrony ptaków, powołanych rozporządzeniami Ministra Środowiska, które zajmują 15,6% powierzchni lądowej Polski. Łącznie sieć Natura 2000 obejmuje 19,7% powierzchni lądowej naszego kraju.

Podkreśla się, że w ramach obecnego poszerzenia sieci Natura 2000 włączono do niej wiele bardzo cennych terenów. Np. wśród nowych obszarów morskich znalazło się m.in ujście Loary we Francji w regionie Atlantyku o powierzchni
680 km², w którym występują cenne rafy koralowe zimnych wód oraz piaszczyste wybrzeża. Obszar ten stanowi obszar dojrzewania młodych ryb oraz ważny obszar odpoczynku dla gatunków daleko migrujących, np. łososia atlantyckiego Salmo salar oraz alozy Alosa alosa. Również Dania dodała do sieci Natura 2000 duże obszary morskie, w tym Sydlige Nordsø, gdzie chroni się morświna Phocoena phocoena. Wkład Hiszpanii w sieć morską stanowi El Cachucho – rozległe wybrzeże i góra podwodna na Morzu Kantabryjskim przy północnym wybrzeżu Hiszpanii. Występuje tam wyjątkowa różnorodność życia morskiego, w tym szereg odkrytych niedawno ogromnych gąbek.

Powiększenie sieci zwiększy także ochronę wielu cennych siedlisk lądowych, począwszy od górskich lasów bukowych i bogatych w różne gatunki kwiatów łąk w Czechach, a skończywszy na wielkich jeziorach i mokradłach w Polsce. Te siedliska stanowią ważne schronienie dla wielu z najrzadszych i najbardziej zagrożonych gatunków w Europie, np. wydry Lutra lutra, żółwia błotnego Emys orbicularis oraz bardzo rzadkiego modraszka teleius Maculinea teleius.

Nowe obszary chronione są bardzo zróżnicowane pod względem zarówno przyrodniczym, jak i krajobrazowym: obejmują m.in. bogate w kwiaty łąki, lasy, systemy jaskiń, a nawet laguny.

Trzeba podkreślić, że decyzja KE odnosiła się jedynie do tych obszarów „siedliskowych”, które państwa członkowskie UE oficjalnie zaproponowały przed 31 października 2009 r., przesyłając do KE wszelkie niezbędne do podjęcia tej decyzji materiały na ich temat.

Źródła: